Căutare avansată Căutare avansată
2362

Katalog aukcyjny zbioru księcia BIRON VON CURLAND, Wrocław 1823

add Notița ta 
Descrierea lotului
Referință: BNP -, Strzałkowski -

Katalog aukcyjny kolekcji monet i medali księcia Birona von Courland, przeznaczonej do licytacji we Wrocławiu 19 marca 1823 r. 

Czytając w tłumaczeniu z karty tytułowej:

"Wykaz ważnej kolekcji złotych i srebrnych monet i medali, w tym część bardzo rzadkich, pozostawionych w spadku przez Jego Najjaśniejszą Wysokość Księcia Birona z Kurlandii, które 19 marca 1823 i w dniach następnych popołudniami od godziny 2 do 5 we Wrocławiu na Albrechts-Gasse pod numerem 1279 przez komisarza aukcyjnego Pfeiffera będą publicznie licytowane w talarach pruskich."

W oryginalnym brzmieniu: 

"Verzeichniß einer von Sr. Durchlaucht dem Prinzen Biron v. Curland hinterlassenen bedeutenden Sammlung goldener und silberner, zum Theil sehr seltener Münzen und Medaillen welche den 19. März 1823 u.[nd] f.[olgenden] Tage Nachmittag von 2 bis 5 Uhr zu Breslau auf der Albrechts-Gasse in No. 1279 durch den Auktions-Commissarius Pfeiffer öffentlich in Pr.[eussisch] Cour.[ant] versteigert werden sollen".

Rys historyczny i rozważania osobowe.

W tytule katalogu nie ma odniesienia do osoby konkretnego księcia Biron von Curland - nie jest tu żaden wymieniony z imienia. 

Rozważaliśmy, czy w związku z tym nie jest katalog zbioru rodzinnego książąt Biron von Curland, niemniej użyty w zapisie niemiecki rodzajnik "dem" jednoznacznie wskazuje na liczbę pojedynczą. W tym przypadku należy go zapewne interpretować jako odnoszący się do spadku pozostawionego po konkretnym księciu, którego osoba dla ówczesnych była znana i oczywista. 

Licytacja miała się odbyć w niespełna dwa lata po tym jak 20 czerwca 1821 r., w wyniku ran odniesionych na wojnie, zmarł w wieku 41 lat książę Gustaw Kalikst Biron von Curland, ze śląskiej lini książąt Biron. Był on księciem Wolnego Państwa Stanowego Syców, które to Księstwo pozostawało w posiadaniu rodu Biron von Curland do 1945 r. 

Na osobę księcia Gustawa Kaliksta wskazuje też opis biblioteczny innego egzemplarza takiego katalogu (jedynego do którego istnienia dotarliśmy). Jest to egzemplarz znajdujący się Bibliotece Księżnej Anny Amalii, w Weimarze, gdzie w metryczce jako osoba powiązana wpisany jest książę Gustaw Kalikst. 

Czy jednak wystawiony na licytację zbiór był zbiorem tylko księcia Gustawa Kaliksta, czy też wielopokoleniowym zbiorem rodzinny Biron von Curland?

Ród Bironów wywodził się z Westfalii. W latach 1737-1795 panował w Księstwie Kurlandii i Semigalii, skąd w drugiej połowie XVIII w. wydzieliła się jego śląska linia. Ostatnim księciem Kurlandii, jak i polskim lennikiem był książę Piotr Biron. Po III rozbiorze Polski, za cenę wysokiego odszkodowania oraz dożywotniej renty, ustąpił on z tronu kurlandzkiego i przeniósł się na Śląsk. Rezydował głównie w Żaganiu, którego księciem był od roku 1786. W Wikipedii możemy przeczytać, że: "Był mecenasem sztuki, kolekcjonował obrazy..." co pozwala przypuszczać, że mógł również mieć zainteresowania kolekcjonerskie w innych dziedzinach. Zmarł w roku 1800. 

Antoni Ryszard, autor wydanej w 1882 r. "Bibliografii numizmatycznej polskiej", pracował także nad "Atlasem numizmatycznym Polski". Miał to być swego rodzaju album numizmatyków polskich - spis i opis kolekcjonerów, którzy posiadali polskie numizmaty. Pracy tej nie ukończył, zmarł w 1894r. W zbiorach Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego w Krakowie znajduje się kopia tego rękopisu, a w nim strona poświęcona księciu Piotrowi Biron von Curland. 

Czytamy w niej (w poniższym cytacie zachowana oryginalna pisownia): 

"Biron Piotr książę Kurlandzki i później Żagański, miał upodobania w numizmatach, znawcą ich był. Kolekcja jego 2700 sztuk złożona zawierała uniwersalne monety, medale, głównie gdańskie Kurlandzkie estońskie i polskie. 

Zbiór ten nabył Fryderyk Wilhelm III do Berlina za 9000 talarów. 

Katalog w celu sprzedaży zbioru na Korzyść spadkobierców, trzeciej żony Doroty z hr. Medemów i pięciu córek, był drukowany p.t. "Verzeichniß einer von..." ... Rzadki Katalog zbioru X. Birona jest w moim zbiorze ..."

Jak widać Antoni Ryszard, pisząc przed rokiem 1894, zbiór przedstawiony w katalogu jednoznacznie przypisał księciu Piotrowi Biron. W opisie jego jest jednak kilka nieścisłości. Trzecia żona księcia - Dorota von Medem, zmarła w sierpniu 1821, a wymienienie jako spadkobierczyń pięciu córek księcia też jest nieścisłością, gdyż książę Piotr Biron miał co prawda pięcioro dzieci, ale były to cztery córki i jeden syn. Syn zmarł w wieku 2 lat, a jedna z córek jako 3-latka. Wieku dorosłego dożyły tylko trzy córki. 

Nasuwa się też pytanie dlaczego licytacja zbioru na rzecz spadkobierców miałaby się odbyć dopiero w 1923 roku, skoro książę Piotr Biron zmarł w roku 1800? Tak duży odstęp czasowy wydaje się jednak mało prawdopodobny. 

W tym kontekście bardziej prawdopodobnym wydaje się, że jest to katalog odnoszący się zbioru pozostawionego w spadku przez księcia Gustawa Kaliksta, zmarłego w czerwcu 1821 r. 

Przypisywanie go przez A. Ryszarda księciu Piotrowi Bironowi, jak i przez innych takie atrybuowanie, za sugestią M. Grandowskiego, mogło wyniknąć z nadinterpretacji dawnych zapisów w formie "P. Biron" lub "Pr. Biron" (np. u Saurma-Jeltsch'a, czy Friedensburg'a), które domyślnie interpretowano w okresie późniejszym jako skrót od Piotr Biron, a najprawdopodniej w pierwotnym zamyśle był to skrót od Prinzen Biron, tak jak właśnie jest opisana kolekcja na karcie tytułowej katalogu. 

Czy jednak był to zbiór księcia Gustawa, czy rodzinny Biron von Curland? 

Analizując skład kolekcji ujętej w katalogu widać, że jest to zbiór bardzo przekrojowy, można go rzeczywiście określić słowami Antoniego Ryszarda "zawiera uniwersalne monety". Jest w nim znaczna grupa moneta polskich, ale również czeskich, austriackich i niemieckich. Jednym z największych, zwartych działów tego zbioru, jest jednak grupa monet śląskich, w której samych złotych monet jest 90 szt, a srebrnych ok. 200 szt. (polskich odpowiednio ok. 33 i 65 szt.). 

W związku z tym wydaje się prawdopodobne, że było to jednak zbiór budowany na Śląsku, w oparciu o jego lokalne mennictwo i do niego głównie się odnoszący. Zważywszy jednak na jego obszerność można przypuszczać, że mógł to być też zbiór wielopokoleniowy. 

W kontekście zapisków Antoniego Ryszarda intrygującą pozostaje jeszcze jedna informacja, że: "Zbiór ten nabył Fryderyk Wilhelm III do Berlina za 9000 talarów." Tą informację potwierdza obecnie M. Grandowski, że zbiór księcia Birona w całości trafił z zbiorów berlińskich, gdzie też znajduje się  egzemplarz takiego katalogu, chociaż według stanu rzeczy sprzed kilku lat niedostępny wówczas do wglądu i nie zdygitalizowany. 

Opis kolekcji katalogowej.

Układ katalogu tematyczny, z podziałem na działy, gdzie każdy dział rozpoczyna od nowa numerację. Ogółem takich działów jest 8, a łączna liczba pozycji wystawionych na licytację wynosi 2488.  

Pierwszy dział stanowią monety złote, ogółem 568 pozycji spisanych na stronach od 1 do 83.

Dział polskich monet złotych na str. 22-26, numery 142-175, w tym sztuki wielodukatowe jak np. 20 dukatów 1632 Władysława IV (!). Imponujący dział złota śląskiego, numery od 348 do 438 (str.52-62). Dodatkowo zauważyliśmy jeszcze złoto zapisane jako Gdańsk i Elbląg nr 529-532, Ryga, nr 548 (dukat ryski Zygmunta III 1597) i toruńskie pod numerami 553-555. 

Następnie dość obszerne działy monet antycznych do str.93, gdzie zaczynają się medale, w tym jeśli dobrze czytamy treść katalogu to pierwsze 29 pozycji stanowią medaliony antyczne. 

Od strony 113 rozpoczyna się dział pozostałych (nie złotych) monet. Polska od str. 185 do 195, pozycje 474-539. Dodatkowo znajdujemy jeszcze Gdańsk pod nr 1532-6, Elbląg 1544, Rygę 1588-92 i Toruń 1601-6.  Obszerny dział Śląska, str. 298-326, pozycje 1073-1245. 

Ostatnim działem grupa 17 wydawnictw numizmatycznych, w tym klasyka taka jak Madai, Thaler-Cabinet. 

Oprawa z epoki, papier marmurkowy, na grzbiecie szyldzik z tłoczonymi złoceniami, gdzie nazwa zbioru spolszczona jako "Zbiór Birena". Pod papierem marmurkowym grzbiet i narożnik oprawy wzmocnione skórą pergaminową. Stan oprawy dobry, z naturalnymi śladami używania, ale bez uszkodzeń wymagających naprawy. Format zewnętrzny 155 x 105 mm. 

Wnętrze zachowane w stanie bardzo dobrym. Druk na papierze czerpanym, format bloku 148 x 95 mm. U góry barwiony na ciemny, karminowy kolor. Boki nie malowane, popstrzone jedynie drobnymi przebarwieniami. Dwa niewielkie, papierowe podklejenia karty tytułowej oraz ostatniej, która z oberwaniem dolnego narożnika, ale bez straty dla tekstu. Poza tym stan bez uwag, przeglądając dokładnie wnętrze nie zauważyliśmy żadnych ubytków, czy uszkodzeń. Katalog kompletny. Liczba stron 404. 

Proweniencja: u dołu karty tytułowej trudno czytelny, dawny podpis własnościowy. Przez nas nie rozszyfrowany. 

Podsumowanie: olbrzymiej rzadkości pozycja, pierwszy raz widzimy taki katalog i nie znaleźliśmy też żadnych jego notowań aukcyjnych. O jego rzadkości już w XIX wieku pisał Antoni Ryszard.

Mimo tak znacznej grupy polskich numizmatów katalog nie ujęty w Bibliografii Numizmatyki Polskiej (BNP) M. Gumowskiego, więc zapewne mu nie znany. Księcia Biron nie wymienił również J. Strzałkowski w "Zbiory Polskich Monet i Medali", więc i jemu zapewne ta pozycja nie była znana.

Licytacja ta nie była aukcją organizowaną przez wyspecjalizowany dom aukcyjny, jak to miało już miejsce od połowy XIX wieku, ale była lokalną licytacją którą miał przeprowadzić miejscowy "komisarz aukcyjny" we Wrocławiu. Niewykluczone, że ilość takich wydrukowanych katalogów był znikoma. 

Niewątpliwie olbrzymia rzadkość i jednocześnie katalog wspaniałego zbioru.

Sam zbiór o jakże znamienitej, książęcej proweniencji.

Zdecydowanie polecamy. 

Licitația
Licitația 17 - Primăvara '22 la Royal Baths
gavel
Data
02 Iunie 2022 CEST/Warsaw
date_range
Prețul de început
222 EUR
Prețul de vânzare
1 836 EUR
Supralicitare
826%
Vizualizări: 326 | Preferate: 8
Licitația

Marciniak

Licitația 17 - Primăvara '22 la Royal Baths
Data
02 Iunie 2022 CEST/Warsaw
Parcursul licitației

Vor fi licitate toate loturile

Taxa de licitație
18.00%
Supralicitări
  1
  > 10
  100
  > 20
  400
  > 50
  1 000
  > 100
  3 000
  > 200
  6 000
  > 500
  20 000
  > 1 000
  50 000
  > 2 000
  100 000
  > 5 000
  200 000
  > 10 000
 
Regulament
Despre licitație
FAQ
Despre vânzător
Marciniak
Contact
MARCINIAK sp.k
room
Al. Jerozolimskie 65/79 / 0A.02
00-697 Warszawa
phone
+48 22 407 02 20
+48 782 280 880
Ore de deschidere
Luni
10:00 - 17:00
Marți
10:00 - 17:00
Miercuri
10:00 - 17:00
Joi
10:00 - 17:00
Vineri
10:00 - 17:00
Sâmbătă
Închis
Duminică
Închis
keyboard_arrow_up